To kolejny rok, który obfituje w ciekawe wystawy wielkich nazwisk – chociaż warto wybrać się również na te mniej znane, aby zaskoczyć się czymś zupełnie nowym. Przedstawiamy przewodnik po wystawach monograficznych, jak i tych retrospektywnych, łączących stare z nowatorskim, materialne z cyfrowym. To porządna dawka malarstwa, rzeźby, wymieszana ze szczyptą nowych sztuk wizualnych i fotografii. Poszerzenie horyzontu – gwarantowane!
Muzeum Narodowe w Warszawie
#1. Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910
Kiedy: do 5 marca 2023.
Sztuka skandynawska cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem na świecie. W ostatniej dekadzie zorganizowano wiele świetnych wystaw w Europie i w USA. W Polsce to też nie pierwsza wystawa odkrywająca wyjątkowe spojrzenie nordyckich artystów na świat, ale unikatowa w tej części kontynentu, bo przekrojowo przybliża nastroje, style i tematy prac przełomu XIX i XX wieku.
To niezwykła okazja do zapoznania się z klasykami pochodzącymi z Norwegii, Finlandii, Danii, Szwecji czy Islandii i ich spojrzeniem na naturę, a także mity i legendy narodowe, które odgrywały bardzo ważną rolę w życiu ludzi Północy. Na wystawie znajdują się także wybrane obrazy polskich artystów tego czasu, warto więc zwrócić uwagę na zaskakujące podobieństwo między malarstwem polskim i nordyckim.
#2. Bez gorsetu. Camille Claudel i polskie rzeźbiarki XIX wieku
Kiedy: kwiecień–sierpień 2023.
Urodzona w 1864 roku Claudel była uczennicą Auguste’a Rodina i – podobnie jak wiele kobiet swojej epoki – musiała zmierzyć się ze środowiskiem artystycznym zdominowanym przez mężczyzn. Aby stać się zawodową rzeźbiarką, złamała niejedną normę obyczajową i społeczną.
Na wystawie zostaną zaprezentowane także dzieła rówieśniczek Camille: Toli Certowicz, Antoniny Rożniatowskiej, Jadwigi Milewskiej i Natalii Andriollowej. To świetna okazja do poszerzenia swojej wiedzy na temat polskich rzeźbiarek XIX wieku – dziś mało znanych, mimo że ich prace są często obecne w przestrzeni publicznej.
Muzeum Narodowe w Krakowie
#3. Moda i sport
Kiedy: do 21 stycznia 2024.
W Kamienicy Szołayskich otworzy się wystawa, która zaprezentuje stosunkowo krótką, ale barwną historię mody na akcesoria sportowe. W XX wieku staliśmy się świadkami spektakularnego rozwoju mody na sport. W ubraniach sportowych miało się nie tylko dobrze wyglądać, ale też osiągać lepsze wyniki. Dlatego tak ważna okazuje się analiza materiałów. Obserwujemy, jak obecnie ubrania sportowe stają się naszą codziennością.
Na wystawie zobaczymy różne przykłady odzieży sportowej – dawnej, współczesnej i tej inspirowanej historią. Gratka dla fanów mody rowerowej, miłośników gry w golfa czy poszukiwaczy perełek wprost z sal gimnastycznych czasów PRL-u.
#4. Łempicka
Kiedy: do 12 marca 2023.
Kto jeszcze nie miał okazji zobaczyć świetnie przygotowanej wystawy o Tamarze Łempickiej, jednej z najbardziej niezwykłych artystek XX wieku, ten niech obowiązkowo zarezerwuje sobie czas i wybierze się do Krakowa! Równolegle poznaje się szaloną biografię skandalistki i życie wysokich sfer oraz prace Tamary tworzone w różnych okresach – od lat 20. do 70.
Tamara malowała głównie ludzi. Przyglądała się przedstawicielom bohemy artystycznej, arystokratom i elicie finansowej z Europy i USA. Ale to jej umiejętności autokreacji przykuwają uwagę na wystawie. Kto na tamte czasy zdecydowałby się na poduszki do salonu ze swoimi inicjałami? Łempicka też chętnie zamawiała sesje zdjęciowe u wybitnych fotografów mody. W efekcie, czasem trudno znaleźć granicę co jest kreacją, a co prawdą w życiu Tamary.
#5. Wilno, Vilnius, Vilne 1918–1948. Jedno miasto – wiele opowieści
Kiedy: 26 maja–3 września 2023.
Wystawa pokazuje miasto w wyjątkowo trudnym okresie historycznym. Wilno przechodziło z rąk do rąk: stawało się częścią Polski i Litwy, było okupowane przez hitlerowców i wojska radzieckie, co radykalnie zmieniło sytuację społeczno-demokratyczną oraz obraz metropolii pod względem architektonicznym i urbanistycznym.
Siedmioczęściowa narracja wystawy ukazuje, jak artyści o różnym pochodzeniu etnicznym i kulturowym postrzegali swoje miasto Wilno w tamtych czasach. Będzie można zobaczyć prace klasyków sztuki wileńskiej, a także przedstawicieli polskiej sztuki, na czele z Andrzejem Wróblewskim, który młodość spędził w Wilnie.
#6. Nowoczesność reglamentowana. Modernizm w PRL
Kiedy: 16 listopada 2023–31 marca 2024.
Wystawa przybliża realia ekonomiczne, organizacyjne i polityczne w Polsce po II wojnie światowej. Pokazuje kraj, w którym ciągle czegoś brakowało, nic nie funkcjonowało tak, jak należy, a pewnych rzeczy było wręcz za dużo – ideologii, narzuconej z góry.
Tym razem jednak pokazana będzie nie walka między artystami a władzą, a reglamentacja, czyli ograniczenie np. w zakresie: możliwości działania, wariantów aktywności, inspiracji, dróg realizacji w codziennym życiu w czasach PRL-u.
Muzeum Narodowe w Gdańsku
#7. Sibylle Bergemann. Fotografie
Kiedy: 3 lutego–3 maja 2023.
Bergemann to jedna z najbardziej znanych i cenionych niemieckich fotografek, a zasłynęła z dokumentacji Niemiec Wschodnich, które na oczach Sibylle przechodziły transformację. Na pierwszej tak obszernej wystawie artystki w Polsce pojawią się aż 133 prace podzielone na 12 działów tematycznych.
Fotografka skrupulatnie potrafiła uchwycić i subtelnie opowiedzieć, jak wyglądało życie w mieście, podróżując po największych metropoliach na świecie. Odwiedziła Nowy Jork, Paryż, Tokio czy Sao Paulo. Przeciwwagę stanowią zdjęcia z Afryki i Bliskiego Wschodu, gdzie Bergemann pokazuje początki globalizacji w kontraście do mocno oddziałującej na codzienne życie kultury.
#8. „Wdzięk i fantazja”. Moda i reklama w PRL-u w twórczości fotograficznej Zbigniewa K. Wołyńskiego
Kiedy: do 30 czerwca 2023.
Mało się mówi i wie o historii fotografii reklamowej i mody w dobie PRL-u. Jednym z powodów, dla którego ten epizod w dziejach polskiej twórczości fotograficznej jest słabo rozpoznawalny, był z pewnością fakt, że działalność komercyjna była marginalizowana i pomijana w życiorysach artystów. Środowisko fotograficzne skupiało swoją uwagę na celach, które w danym czasie wyznaczał Związek Polskich Artystów Fotografików.
Bohater wystawy „Wdzięk i fantazja”, Zbigniew K. Wołyński odegrał ogromną rolę w kształtowaniu wyobraźni o fotografii reklamowej i mody. W latach 50. był etatowym fotografem Biura Mody, firmy, która stanowiła zalążek legendarnej Mody Polskiej. Był pierwszym teoretykiem fotografii mody, pisał teksty i ilustrował je swoimi pracami. Następnie zajmował się fotografią reklamową. Inspirował się awangardą kina i Zachodem – podpatrywał „Vogue”, „Harper’s Bazaar” i wzorował się na Polskiej Szkole Plakatu.
NOMUS – Nowe Muzeum Sztuki w Gdańsku
#9. Looking through objects. Kobiety we współczesnym polskim dizajnie
Kiedy: kwiecień–czerwiec 2023
Punktem łączącym będą zmiany, jakie dokonały się w ostatniej dekadzie zarówno w Polsce, jak i w życiu twórczyń z szeroko pojętego dizajnu. Na wystawie znajdą się zdjęcia, teksty kuratorskie, fragmenty wywiadów i obiekty, które wyszły spod rąk współczesnych projektantek.
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
#10. Otto Piene. Gwiazdy
Kiedy: do czerwca 2023.
To pierwsza, indywidualna wystawa prac Ottona Piene, niemiecko-amerykańskiego artysty, twórcy „grupy ZERO”, do której należeli również Heinz Mack, Yves Klein czy Lucio Fontana. Piene zrezygnował z tradycyjnego malarstwa i zajął się tworzeniem dzieł ze światła, ognia i ruchu. Potrafił ożywić swoje instalacje, a ruchem i kolorem kreował świat, którym miała rządzić empatia i równość.
Na wystawie w Pawilonie Czterech Kopuł można obejrzeć jego słynne rzeźby powietrzne: Długie gwiazdy oraz instalację świetlną Praska przestrzeń światła. Pierwsza, pod wpływem pompowania powietrza unosi się i zapada, poruszając się w hipnotyzującym rytmie. Druga, złożona jest ze świetlistych punktów i kształtów, wyłaniających się z ciemności i poruszających się w różnych kierunkach.
#11. Twarzą w twarz
Kiedy: 26 lutego–4 czerwca 2023.
Tematem przewodnim wystawy jest ludzka twarz. To jeden z najłatwiej rozpoznawalnych, najbardziej wyeksponowanych, a przez to bardzo wrażliwych elementów ciała. W dobie cyfryzacji i zagarniania coraz większych obszarów życia ludzkiego przez sztuczną inteligencję, dyskurs na temat twarzy przenosi się do mainstreamu.
Wystawa będzie miała charakter krytycznego namysłu nad kondycją współczesnego świata, w którym prym wiodą nowe technologie. W zbiorze znajdą się prace takich artystów jak Zach Blas, Omer Fast, Katarzyna Kozyra, Krzysztof Wodiczko czy Cindy Sherman i Gillian Wearing.
#12. Szklane życiorysy. Polskie projektantki szkła (1945–2020)
Kiedy: 3 października 2023–14 stycznia 2024.
Kobiety-projektantki pozostawały bardzo często w cieniu swoich kolegów, rzadko też pełniły funkcje kierownicze w ośrodkach wzornictwa. Zapowiada się więc wielka wystawa, która swoją opowieścią obejmie 75 lat twórczości polskich dizajnerek.
Wśród bohaterek wystawy znajdą się pionierki powojennego projektowania szkła, pierwsze absolwentki Katedry Szkła PWSSP we Wrocławiu, przedstawicielki czasów PRL-u oraz projektantki, które zaczęły działać po transformacji 1989 r. W skrócie – pełen przekrój przez zmieniające się oczekiwania odbiorców, trendy, rytuały i oblicza życia codziennego.
Muzeum Miejskie Wrocławia
#13. Pięć wieków ceramiki bolesławieckiej
Kiedy: do 26 marca 2023
W Sali Książęcej Starego Ratusza otwarto wystawę, promującą ceramikę z Bolesławca. Wystawa obejmuje ponad 70 naczyń, z czego najstarsze pochodzą z XVII wieku, i opowiada o procesach powstawania ceramiki z kamionki.
Co jest znakiem rozpoznawczym ceramiki z Bolesławca? O jej wyjątkowości stanowi szczególna metoda ozdabiania wyprodukowanych przedmiotów: charakterystyczne wzory gałązek, ptaków, kwiatów czy innych znaków graficznych były nakładane ręcznie za pomocą specjalnych stempli.
#14. Salvador Dalí we wrocławskim Ratuszu
Kiedy: do 7 maja 2023
W Muzeum Sztuki Mieszczańskiej w Starym Ratuszu nie lada gratka! Blisko 300 dzieł graficznych Salvadora Dalego, a wśród nich same rarytasy: ilustracje z cyklu Alicja w krainie czarów czy Boska Komedia.
Na wystawie można prześledzić różne style, od monochromatycznych przedstawień poddających się regułom grafiki, po malarskie sceny. Wszystkie prezentowane dzieła są sygnowane i pochodzą z prywatnej kolekcji.
#15. Joan Miró. Styl – Kolor – Linia
Kiedy: do 7 maja 2023
W Pałacu Królewskim prezentowanych jest 78 prac graficznych Joana Miró, które powstały po II wojnie światowej. Twórca o szerokich zainteresowaniach, poświęcał się zarówno malarstwu, jak i grafice, rzeźbie, ceramice czy pracy z tkaninami. Obok Salvadora Dalego to najsłynniejszy hiszpański surrealista.
Warto zwrócić na wystawie uwagę na zbiór grafik z kilku numerów słynnego pisma „Derrière le Miroir” („Po drugiej stronie lustra”). Wraz z otwarciem paryskiej siedziby Galerii Maeght, z którą Miró stale współpracował, rozpoczęto wydawanie tego magazynu, w którym zamieszczano materiały uzupełniające wystawy, w tym grafiki autorstwa Joana Miró w specjalnie opracowanych przez artystę cyklach.
MS 1 Muzeum Sztuki w Łodzi
#16. I ogień, i popiół. Nikita Kadan
Kiedy: do 12 marca 2023.
To solowa wystawa współczesnego ukraińskiego artysty, który bierze na warsztat historię ukraińskiej awangardy i w ten sposób opowiada o politycznych paradoksach przeszłości. Tu konkret z archiwów przeplata się z poetycką wyobraźnią.
Prace Nikity Kadana pokazują przeszłość w aktualnych wydarzeniach. Komoda ze szklaną witryną czy ozdobna krata okienna stają się tu punktem wyjścia do snucia wizji codzienności, która nierozerwalnie łączy się z tym, co prywatne, ale też z polityką i historią. Na wystawie są obecne zarówno odległe echa rewolucji 1905 roku, jak i obrazy trwającej obecnie wojny.
#17. Obywatele kosmosu. Anton Vidokle z Veroniką Hapchenko, Fedirem Tetianyczem i Kolekcją Międzynarodowego Instytutu Kosmizmu
Kiedy: do 12 marca 2023.
Wystawę Nikity Kadana warto zwiedzać z wystawą pt. Obywatele kosmosu. Celem ekspozycji jest wykazanie, że ruch kosmistyczny (zakładający, że przywracanie zmarłych do życia jest technicznie możliwe) nie był wyłącznie rosyjskim ruchem. Do tego właśnie posłużą dzieła ukraińskich artystów, którzy także interesowali się tymi zagadnieniami.
MCK Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie
#18. Mgnienie piękna. Dwa stulecia fotografii litewskiej
Kiedy: czerwiec 2023.
Fotografia litewska ma zasłużone miejsce w kanonie światowym, a paradoksalnie pozostaje wciąż niedostatecznie rozpoznana wśród polskiej publiczności. Wystawa będzie prezentować eksponaty autorstwa XIX-wiecznych pionierów fotografii, a także XX-wiecznych klasyków gatunku i najmłodszą generację twórców.
Muzeum Narodowe w Poznaniu
#19. Barbie – nieznane oblicza
Kiedy: 9 marca–31 lipca 2023
To podróż przez sześćdziesięcioletnią historię zabawki, która okazała się stałym elementem dzieciństwa. Zbiory z prywatnych kolekcji ukazują wielość społecznych kontekstów, z jakimi była łączona i w jaki sposób zmieniała się w oczach popkultury – jak widziany był rasizm, wykluczenie ze względu na chorobę, niepełnosprawność, płeć i wiek. Lalka Barbie była i wciąż jest zwierciadłem społeczeństwa, w którym uporczywie się przeglądamy.
CSW Łaźnia
#20. Ellen Harvey „Missing you”
Kiedy: do 26 marca 2023
Ellen Harvey to brytyjsko-amerykańska artystka konceptualna, która w swojej twórczości wykorzystuje różne media: tworzy obrazy olejne, rysunki, mapy, instalacje, interwencje w przestrzeni publicznej. Przygląda się współczesnemu społeczeństwu i analizuje nasz stosunek do natury czy turystyki.
W CSW Łaźnia 2 znajdziemy projekty artystki, które przepełnione są nostalgią. Ellen Harvey przedstawia doświadczenia związane z utratą miejsc, zachwytem naturą i niemożnością utrwalenia tej emocji. Jak sama artystka podsumowuje: „Żyjemy w świecie, który często sprawia wrażenie, jakby znikał na naszych oczach. Przestrzenie, które kochamy, zmieniają się. Miejsca, które mieliśmy nadzieję odwiedzić, przestają istnieć. Siły wojny, czasu, ideologii, chciwości i klęski żywiołowej nieustannie przekształcają lokalizacje, które kochamy, ale których nie możemy kontrolować ani ocalić.” i zadaje pytanie: „Czy jest takie miejsce, które chciałabyś odwiedzić lub zobaczyć ponownie, a którego już nie ma?”. Wystawa do odwiedzenia, nim zniknie i pojawi się coś nowego.